Van schenking tot onthulling
22 januari 2020 – Het beeld van De Scheper keert terug naar Appelscha. Het heeft tot drie jaar geleden 62 jaar in Appelscha gestaan, De familie vond echter dat het beeld bij Appelscha hoorde en doneerde het aan het dorp.
Jan Zwart
In de jaren zeventig, toen de bank verhuisde van de Bruggelaan naar de Van Emstweg in Appelscha, verhuisde De Scheper niet mee. Het beeld met een hoogte van ongeveer een meter, belandde in de tuin van Jan Zwart, de zoon van de bankdirecteur. Hij woonde op Vaart Noordzijde 2 in het dorp, waar later Anne Jan Zwart en zijn gezin kwam te wonen. Het beeld stond er tot 2017.
Anne Jan Zwart en echtgenote Trienke verhuisden in 2017 naar het plaatsje Amen in Drenthe en namen De Scheper, ofwel Maurits van Eppe mee. De eigenaar twijfelde over wat hij met De Scheper moest doen. ‘Het hoort eigenlijk in zijn ‘woonplaats’ Appelscha’, zegt Zwart, die contact opnam met de Historische Vereniging van Appelscha (HVA). De donatie kwam voor de vereniging als verrassing.
‘We vonden het een prachtig idee’, zegt Freek Dijkstra, bestuurslid van de HVA. ‘Het beeldje past inderdaad goed in Appelscha. En waar past het beter dan aan de Maurits van Eppelaan, naar Maurits van Eppe zoals het beeldje in de volksmond al gauw genoemd werd.
Enkele voorwaarden
De HVA diende een aanvraag in bij de gemeente om het beeldje aan de Maurits van Eppelaan te mogen plaatsen, in het hofje, nabij De Slegge. Het duurde niet lang, waarna de vergunning werd gegeven met aantekening van enkele voorwaarden. Alle omwonenden moesten ermee instemmen, was één van de voorwaarden. De HVA deponeerde een verzoek bij de twintig omwonenden in de brievenbus en kwam erachter dat alle buurtbewoners erg enthousiast waren. ‘Ik kreeg binnen twee weken van iedereen apart een positief respons in mijn brievenbus’, zegt Geert Veen van de HVA. ‘Alles is rond’, gaat Dijkstra verder. Maar voordat Van Eppe in zijn eigen straat plaatsneemt, moet hij eerst grondig gereinigd worden. Veen: ‘Hij komt op een sokkel, waarvoor de stenen zijn geregeld en de originele steen met daarop de tekst ‘De Scheper’ wordt er ook weer in gemetseld
Het staat momenteel in het clubgebouw van de HVA; de Hoolten Klinte aan de Boerestreek, waar het beeldhouwwerk schoongemaakt wordt. ‘Daarna plaatsen we het beeld in het dorp, op de plek waar het hoort’, zegt Veen.
Wie maakte het beeld?
Wanneer het beeld geplaatst wordt, is afwachten. Iemand van de gemeente wijst waar het standbeeld neergezet mag worden. ‘Het mag niet te dicht bij de enige boom op het grasveld’, laat Veen weten. Daarnaast heerst er bij de HVA nog een vraag: wie het beeld eigenlijk maakte. Alleen de initialen van de beeldhouwer uit Beetsterzwaag zijn bekend: M.W. ‘Dat gaan we nog uitzoeken.’
Mindert Wilstra maakte beeld De Scheper
29 januari 2020 – De zoektocht naar de maker van het beeld De Scheper, dat de Historische Vereniging van Appelscha (HVA) gedoneerd kreeg, duurde korter dan verwacht. In het beeld waren de initialen M. W. gekerfd. ‘Niemand wist waar dat voor stond, tot Tineke Klooster contact met ons zocht’, zegt Geert Veen, vrijwilliger bij de HVA.
Waar komt de maker vandaan? En beeldde de beeldhouwer ook daadwerkelijk Maurits van Eppe uit, die er zoveel op lijkt of is dat puur toeval? Het zijn brandende vragen, waarbij Klooster de HVA in de goede richting wees.
Beeldhouwer
‘De maker is Mindert Wilstra’, wist de oplettende lezer te melden. Veen nam contact op met Klooster, waarna de contactgegevens van de familie van de beeldhouwer werden uitgewisseld. Wilstra is een beeldhouwer, die in 1915 geboren werd in Ooststellingwerf. Hij woonde destijds aan de Leidijk in Haulerwijk-Beneden, nu Waskemeer. ‘Hij begon als boerenknecht en werkte in de eerste jaren als pionier in de Noordoostpolder. Later werd hij bedrijfsleider op een boerderij in Goëngahuizen. Na zijn huwelijk ging hij in Boornbergum wonen en later met zijn gezin in onder meer Lemmer, Wijnjeterp, Blessum, Oldeboorn en Beetsterzwaag.
Friese klei
Het beeldhouwen was een hobby van Wilstra. Hij maakte beelden van klei. ‘We dachten eerst dat het in beton gegoten was, maar dit blijkt niet waar’, vertelt Veen. ‘De echte Friese klei werd gehaald bij de steenfabriek op de Schenkenschans in Leeuwarden, vertelde zijn zoon Willem aan mij. ‘De beelden maakte hij van klei. De klei mocht niet te snel drogen, want dan kwamen er scheuren in en moest het beeld helemaal opnieuw gemaakt worden.’ Om het te snel indrogen te voorkomen trok de beeldenmaker er een wit laken omheen.
‘Toen De Scheper gereed was, ging het beeldje terug naar de steenfabriek aan de Schenkenschans om daar tien dagen lang in een over gebakken te worden bij 1000 graden’, laat Veen weten. Hij is erg enthousiast over hetgeen hem allemaal verteld werd door de zoon van de maker. ‘Ook hij was blij verrast toen ik contact met hem opnam.’
Euforie
Wilstra maakte zijn beelden vanaf een foto, die hij uitwerkte naar een tekening op schaal. En Willem Wilstra weet bijna zeker te weten dat bankdirecteur Anne Zwart het beeldje destijds rechtstreeks van zijn vader kocht. ‘Hij kon zich de euforie van zijn vader nog herinneren toen het verkocht werd. Zoon Willem was destijds zeeman en hij was in die periode net een tijdje thuis.’
Beilen
Het beeld kreeg de naam De Scheper. ‘De steen met het opschrift was voor ons eventjes zoek, maar ook die bleek nog in het bezit van de familie Zwart. Het ligt in Beilen, bij de schoonzoon van Anne-Jan Zwart.
Peije Rasp
De Scheper is niet het enige beeld dat Wilstra maakte. Hij maakte ook het bekende beeld van Peije Rasp. Het was de bijnaam van Freerk de Jong (geboren in 1879 in Ureterp, overleden op 13 november 1941 in Drachten). Hij werd grootgebracht bij zijn grootouders in Ureterp, waar zijn pake Herberg De Laatste Stuiver runde. De goedmoedige muzikant was in de regio een bekende verschijning, omdat hij overal speelde op zijn trekzak. Het beeld staat momenteel in het centrum van Drachten.
Onthulling
De familie van Mindert Wilstra is blij dat De Scheper een plek krijgt in Appelscha. Zij hebben aangegeven bij de onthulling aanwezig te willen zijn. Wanneer dat gaat gebeuren, is nog onbekend. ‘Wij wachten op een gemeenteambtenaar, waarmee we de definitieve plek gaan bepalen.’
De Scheper komt in het hofje bij de Maurits van Eppelaan
19 februari 2020 – Het beeld van Maurits van Eppe dat onlangs aan de Historische Vereniging van Appelscha (HVA) is geschonken, wordt geplaatst op de Maurits van Eppelaan. Het beeld komt op het grasveld te staan dat in het hofje tussen de huisnummer 40 tot en met 66 ligt.
Dat heeft de gemeente in samenspraak met de HVA bepaald. Vrijwilligers van de vereniging hebben inmiddels al een gat gegraven en het beton is gestort. Momenteel hardt het beton, zodat het beeldhouwwerk er binnenkort geplaatst kan worden.
De Maurits van Eppe van klei staat inmiddels in de straat bij een vrijwilliger van de HVA, waar het kleiwerk grondig wordt schoongemaakt. Het werk komt op een sokkel van keien en op een grote kei wordt de naam van het beeld geschilderd.
De Scheper staat op zijn sokkel in Appelscha
18 maart 2020 – Vrijwilligers van de Historische Vereniging van Appelscha en omstreken (HVA) hebben het standbeeld van De Scheper een plekje op een sokkel gegeven aan de Maurits van Eppelaan in het dorp.
De sokkel bevat onder meer de originele steen waarop de letters De Scheper staan geschreven. Jan Wolters schilderde de letters erop, zoals ze er vroeger ook op stonden.
Het was een flinke steen, ondervond de groep. ‘De zware keien op de juiste plek krijgen was nog wel het meest ingewikkelde’, laat Geert Veen van de HVA weten. Hij maakte het beeld alvorens de plaatsing schoon.
16 maart 2020 werd begonnen met de opbouw van het geheel. Eerst een pilaar, daarna werden de keien er omheen aan elkaar gemetseld. Wat de HVA, om het geheel voor een leek nog interessanter te maken, toevoegde aan het standbeeld, is een tijdcapsule. De sokkel is om een pvc-buisje vol informatie heen gebouwd. In de beschrijving staat onder meer de historie van De Scheper. Wie hij is en waarom hij juist daar staat. Het beeld werd gedurende de tijd dat hij langer in Appelscha stond, met regelmaat Maurits van Eppe genoemd, omdat de inwoners van Appelscha het beeld op de van origine schaapsherder uit Appelscha vonden lijken. Vandaar ook dat besloten werd om De Scheper aan de desbetreffende straat te plaatsen.
Iemand die besluit om het beeld over honderd jaar weg te halen, leest in een briefje in de tijdcapsule dat Maurits van Eppe in oktober 1913 kwam te overlijden en dat, als een soort naoberplicht, twee buurtgenoten de aangifte van overlijden moesten ondertekenen. Laat één van die ondertekenaars nou net Liekele Stoker zijn, de grootvader van Liekele Stoker, die meehielp om het beeld op de sokkel te plaatsen.
Twee dagen later werd De Scheper erop geplaatst.
Infopaneel staat bij De Scheper
7 mei 2020 – De Historische Vereniging van Appelscha (HVA) heeft de laatste werkzaamheden verricht rond het beeldje van De Scheper, die aan de Maurits van Eppelaan plaats kreeg.
De betegeling om het beeld werd afgewerkt en het infopaneeltje is er ook reeds bijgeplaatst. De HVA wilde daar in eerste instantie mee wachten tot de officiële onthulling, maar omdat zij geen idee hebben hoelang het coronavirus het land nog in de greep houdt, besloot de HVA over te gaan tot plaatsing.
Buurman plaatst bankje bij De Scheper
15 mei 2020 – Hans Yntema, een bewoner van de Maurits van Eppelaan in Appelscha, heeft begin deze week een bankje geplaatst bij het pas gerealiseerde standbeeld aan de straat.
Daarnaast heeft de gemeente de klinkers eruit gehaald en het pad opnieuw bestraat, zodat het nu toegankelijk is voor mindervaliden.
Officiële onthulling
16 oktober 2021 – Het heeft even geduurd, maar het beeld De Scheper dat in het hofje aan de Maurits van Eppelaan in Appelscha is geplaatst, is afgelopen zaterdag 16 oktober 2021 officieel onthuld. Het beeld werd in maart 2020, vlak voor de corona lockdown geplaatst, maar een openingsdatum kon nooit geprikt worden vanwege de pandemie. Het trok veel belangstellenden, zo’n zestig mensen waren er zaterdag bij aanwezig.
Plaats
De HVA vond de Maurits van Eppelaan een geschikte plaats, omdat Mindert Wilstra, de maker van het beeld, een schaapsherder uitbeeldde en Maurits van Eppe vroeger een schaapsherder in Appelscha was.
De Scheper werd onthuld door Anne Jan Zwart en de zoon van Mindert Wilstra.
De te plaatsen herderstok met kluitschop werd hen aangeboden door de jongste bewoner van de Maurits van Eppelaan, de 3 jarige Boas Gorter.
Wilstra benoemde nog in zijn dankwoord dat het beeld toch niet van klei is gemaakt, zoals werd gedacht, maar uit steen gehouwen is.
Henk Vondeling
